ACTUEEL

Wat de wolf ons leert over de samenleving van vandaag – Knack

‘De wolf is een machtig dier en mag er zijn, maar laten we er geen heilige van maken’, schrijft Stijn Verbist. Hij ziet vijf zaken die de komst van de wolf ons vertelt over de samenleving vandaag.

  1. De wolf en het verlangen naar authenticiteit

We horen zo vaak dat mensen op zoek zijn naar authenticiteit en verbinding dat deze begrippen dreigen alle betekenis te verliezen. De wachtlijsten van therapeuten, coaches en psychologen leren ons minstens dat een grote groep mensen kampt met onrust, onvrede en angst om niet te voldoen, in hebben of in zijn. Digitalisering en industrialisatie, consumptiedrang en vergelijkingsdrift hebben allicht heel wat mannen en vrouwen vervreemd van het vermogen een ‘gewoon’ leven te leiden, of minstens daarin vrede te vinden. Dat we allemaal non-binair moeten leren denken, maakt aan het eeuwig verlangen naar polarisatie geen einde. Geheel in de geest van Jean-Jacques Rousseau is de tegenstelling tussen de goede, zuivere natuur en de slechte bedorven maatschappij weer helemaal in. De meeste mensen zijn evenwel zo van de natuur vervreemd dat ze die op basis van foto’s en filmpjes gaan idealiseren. Natuurorganisaties en politici spelen hier, bewust of onbewust, handig op in. En hier komt de wolf in beeld. De Wolf als symbool van wat wild en ongetemd is, vrij en ongebonden. Wat we allemaal zo graag willen zijn. De wolf als neo-archetype van het zinnebeeld ‘authenticiteit’.

  1. De wolf als Nieuwe Messias

Maar de wolf is veel meer. Mensen hebben zich, bij gebreke aan vrede met het hier en nu, altijd in groten getale vastgeklampt aan tekenen van hoop en verlossing. De geschiedenis toont aan dat die tekenen vaak het omgekeerde gevolg hadden: in de plaats van het lot in eigen handen te nemen gingen mensen in een afhankelijkheidsmodus en de hoop te worden gered. Wie op redding van buitenaf wacht, vergeet vaak zelf te zwemmen en verdrinkt. Het gaat veel minder goed met het klimaat dan goed voor ons zou zijn, maar de komst van de wolf geeft hoop. De wolf, die in de negentiende eeuw is uitgeroeid, is terug, alive and kicking. De wolf staat symbool voor de overwinning op verstedelijking en industrialisatie. Als het ware verrezen uit de dood. De terugkomst van de wolf wordt dan ook als een mirakel gecultiveerd. Dat messianisme gaat uiteraard gepaard met de nodige privileges (een hoop media-aandacht en rechtsgeleerden en biologen die zich spontaan aandienen als zijn beschermer) en – zo lijkt het wel – met koeien, lammeren, pony’s op de offertafel.

  1. De wolf als afleiding

Voor het (non-)beleid van de voorbije decennia inzake natuur, landbouw, ruimtelijke ordening en mobiliteit betalen we vandaag een zeer grote prijs. De voorbije waterellende heeft het forum voor negationisten van klimaatverandering (wel) bijzonder klein gemaakt. Maar ze heeft bovendien bijzonder pijnlijk duidelijk gemaakt wat men wel en niet van een overheid mag verwachten, zowel in het voorkomen van de overstromingen als in de hulp en zorg nadien. Het gaat niet goed met ons klimaat en de overheid heeft daarvoor de voorbije decennia willens en wetens amper iets aan gedaan. De wolf biedt een welkome afleiding van de klimaatellende en de verpletterende verantwoordelijkheid die (ook) de overheid daarvoor draagt. Mensen kijken niet naar waar ze willen kijken. Mensen kijken naar waar het systeem wil dat ze kijken. Elk opengereten koebeest krijgt zo zijn plaats in een neo-modern Brood en Spelen als beproefde techniek om de aandacht van de mensen in de gewenste richting te duwen en ze aldus in een pas te laten lopen.

  1. De wolf en eigendom

Wie schade geleden heeft, en klaagt over de wolf, krijgt het verwijt dat hij zijn kudde niet adequaat heeft beschermd tegen de natuur, dat hij niet de juiste omheining heeft geplaatst of niet genoeg heeft opgelet. Alzo krijgt het slachtoffer meteen ook de schuld. De huidige tegenovergestelde visies op de wolf verraden ook een een dieperliggende evolutie omtrent onze kijk op eigendomsrecht. De exclusiviteit en onaantastbaarheid daarvan staan onder druk. Dat de wolf geen eigendomsgrenzen respecteert kan je hem moeilijk ten kwade duiden. Maar het wekt amper verontwaardiging dat dit gebeurt, dat de wolf vee beschadigt en dat het voor eigenaars moeilijk is om zich daartegen te beschermen. Dat grondeigenaars en landbouwers electoraal nog amper iets voorstellen, maakt hen kwetsbaar. Die schijnbaar onschuldige erosie van het eigendomsrecht heeft op termijn overigens grote gevolgen voor de hele gemeenschap, zowel op het vlak van de beschikbaarheid en betaalbaarheid van een woning als op de beschikbaarheid en betaalbaarheid van klimaatverantwoorde voeding. Duurzame landbouw en duurzame woonontwikkeling hebben, net zoals de wolf zelf, ruimte nodig. Hoe schaarser die ruimte, hoe kleiner het aanbod en hoe hoger de prijs.

  1. De wolf en de open ruimte

De wolf komt terug in een land dat onvergelijkbaar is met het land waaruit hij ooit werd verdreven. De open ruimte in Vlaanderen (die overigens voor de helft in private handen is) is sedertdien stelselmatig gekrompen. De nood van de wolf aan een groot leefgebied confronteert ons met die toegenomen schaarste, zoals een walvis in pakweg het Albertkanaal dat zou doen. We kunnen de wolf vandaag wel welkom heten, maar wat als de wolf zich binnen enkele jaren succesvol blijft vermenigvuldigen? (De nakomelingen van de wolf krijgen zowat dezelfde media-aandacht als de boreling van een Britse royalty). Wordt er dan een reservaat gecreëerd voor boeren en andere dierenhouders? Want laat ons eerlijk zijn: een honderd procent sluitende preventie tegen wolvenschade is, net zoals tegen marters en vossen, in de praktijk quasi onmogelijk. De wolf mag dan rechten hebben, maar elk recht van mens of dier, wordt begrensd door het recht van elk ander mens of dier.

Dit is wat de wolf ons leert. Hij moet daarvoor, zichzelf volkomen onbewust van zijn maatschappelijke impact, niet worden afgeschoten. De wolf is een machtig dier en mag er zijn, maar laat ons er geen heilige van maken.

Deel via